Bazylika mniejsza pod wezwaniem św. Wojciecha w Mikołowie jest świątynią zbudowaną w stylu neoromańskim arkadowym przez budowniczego Spaldinga z Gliwic i mistrza murarskiego Beetza z Pszczyny w latach 1843?1861. Miała zastąpić istniejący od końca XIII w. kościół św. Wojciecha, który stał się za mały dla coraz ludniejszej parafii mikołowskiej.

Jest to budowla trójnawowa z dwoma wieżami i tympanonem wieńczącym wejście oraz półkolistą absydą od strony wschodniej.

Nad głównymi drzwiami, w arkadowym biforium, ukazano postacie błogosławionych kapłanów: Stanisława Kubistę i dra Emila Szramka, którzy związani byli z parafią św. Wojciecha.

Wystrój wnętrza kościoła wykonano w stylu neoromańskim. Na końcu nawy głównej, na tle absydy z ikonografią Chrystusa królującego w chwale, usytuowano ołtarz główny św. Wojciecha, a na zakończeniu naw bocznych ? ołtarze Matki Boskiej Mikołowskiej i Najświętszego Serca Pana Jezusa. Zabudowę ołtarzową uzupełnia ambona, stylistycznie nawiązująca do ołtarzy.

W oknach naw bocznych umieszczono witraże wykonane w pracowni Franza Borgiasa Mayera w Monachium. Przedstawiają one sceny z Nowego Testamentu oraz dekoracje o symbolice katolickiej. W oknach absydy umieszczono witraże z symbolami Zmartwychwstania Pana Jezusa, a nad absydą w prezbiterium okulus przedstawiający Ducha Świętego pod postacią gołębicy. Witraże te wykonano w stylistyce tzw. szkoły krakowskiej.

Filary kościoła i arkady pod sklepieniami zdobione są postaciami świętych i proroków.  Całość wystroju wnętrza dopełnia symboliczna polichromia o motywach geometrycznych i roślinnych umieszczona na filarach, arkadach i sklepieniach kościoła. Na ścianach naw bocznych zawieszono obrazy ? stacje Drogi Krzyżowej autorstwa wybitnego malarza Jana Bochenka.  Dodatkowymi miejscami modlitwy są kaplica adoracji Najświętszego Sakramentu znajdująca się przy bocznej nawie oraz kaplica Matki Bożej Bolesnej w północnej wieży kościoła.

Na chórze ustawiono organy zbudowane w 1862 r. przez Johanna Haasa z Głubczyc. Jest to jeden z najciekawszych w Polsce instrumentów organowych. Ma formę arkadową utrzymaną w stylistyce neorenesansowej. Po remoncie i przeprowadzonych w 2003 r. gruntownych pracach konserwatorskich kościół parafialny św. Wojciecha wyniesiono w 2008 r. do godności bazyliki mniejszej. Od 1998 r. święty Wojciech jest patronem Mikołowa.